Bu kitapla ilgili yaklaşımım, öncelikle, çok disiplinli bir alan olan demiryolunun iç yapısını, bileşenlerini ve bu bileşenler arasındaki ilişki ve etkileşimlerini ortaya koyma amacına yöneliktir. Çünkü sistemi iyi anlamadan onu doğru olarak tasarımlamak uygulamak olanaksızdır.
Bu anlayışla, genel bir çerçeve çizildikten ve sistemin işleyişinin esasları açıklanarak konuya girilmiştir. Etüt ve tasarım konusu belirtilen altlık üzerine oturtulmuştur. Üstyapı konusu olabildiğince ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Kitapta bilimsel ve teknolojik temel bilgilerin verilmesinden sonra, son dönemin yüksek hızlı trenler başta olmak üzere gelişmelerine ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır.
Bu kitap önce İTÜ ve sonra Birsen Yayınevi tarafından basılmıştır. Bu aşamada Yrd.Doç.Dr. Selim Dündar ile kitabı baskıya hazırladık ve gelecek baskıları da birlikte geliştirerek hazırlama kararını verdik.
Bu kitabın ilk yazım aşamasında özverili çalışmaları ile büyük payı olan ve genç yaşta aramızdan ayrılan Enise Akça’ya şükranlarımı sunuyor, anısı önünde saygı ile eğiliyorum. Değerli Meslektaşım Dr. Banu Çalışkan’a ve bu baskıdaki emekleri için öğrencimiz Egecan Emre Hüner’e de katkıları için teşekkür ediyorum.
Bu kitaptaki birikimlere en büyük katkılar, hiç kuşkusuz, anıları önünde saygı ile eğildiğim Değerli Hocalarım Prof. Enver Berkmen ile Prof. Mehmet Bozkurt’undur. Kendilerine şükranlarımı sunmayı yerine getirilmesi zorunlu bir görev sayıyorum.
Kitabın öğrenci arkadaşlarıma ve uygulamacılara yararlı olmasını diliyor, yapılacak öneri ve eleştiriler için şimdiden teşekkürlerimi sunuyorum.
Feneryolu, Ekim 2016 Prof. Dr. Güngör Evren
ULAŞTIRMA NEDİR? 1
ULAŞTIRMANIN EKONOMİDEKİ YERİ 2
ULAŞTIRMANIN TOPLUMSAL YAŞAMDAKİ YERİ 3
ULAŞTIRMA – ARAZİ KULLANIMI İLİŞKİSİ 3
ULAŞTIRMA VE LOJİSTİK 4
ULAŞTIRMADAN BEKLENEN NİTELİKLER 4
SİSTEM OLARAK ULAŞTIRMA 5
ULAŞTIRMA TÜRLERİ 5
ULAŞTIRMA TÜRLERİNİN HIZ YETENEKLERİ VE ETKİN OLDUKLARI MESAFELER 11
ULAŞTIRMANIN İLKELERİ 13
ULAŞTIRMANIN DÜNYADA VE AB’DEKİ GELİŞİMİ 14
ULAŞTIRMANIN TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİMİ 17
DEMİRYOLUNUN TANIMI 19
YOL – TAŞIT İLİŞKİSİNİN ÖNEMİ VE ETKİLEŞİMİ 19
Seyir Güvenliği ve Otomasyon Olanağı 20
Enerji Verimliliği 21
Kapasite ve Kitle Taşımacılığı 21
İşletme ve Yatırım Maliyeti 21
DEMİYOLLARINDA HIZ OLANAKLARI VE GELİŞİMİ 22
Demiryollarında Hız Kavramları 22
Hat Sınır Hızı 23
Taşıt En Büyük Hızı 23
Uygulanabilir En Büyük Hız 24
DEMİYOLLARINDA HIZI SINIRLAYAN ETMENLER 24
Çekim Gücü Olanakları 24
Ray ile İlgili Engeller 24
Ray- Tekerlek Etkileşimi 25
DEMİYOLUNDA ÇEŞİTLİ UYGULAMALAR 26
Hat Genişliği 26
Eğim Büyüklüğüne Göre Demiryolları 28
Taşıma Uzaklığına Göre Demiryolları 28
DEMİYOLLARININ ÜSTÜN VE ZAYIF YANLARI 28
DEMİRYOLUNUN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 30
TÜRKİYE DEMİRYOLLARININ TARİHÇESİ 32
GİRİŞ 37
DEMİRYOLU TAŞITLARININ TÜRLERİ 37
DEMİRYOLU TAŞITLARININ ANA ELEMANLARI 38
DİNGİL TAKIMI 40
Dingil Takımının Bileşenleri 42
Tekerlekler 42
Bandaj Profili 44
Dingiller 46
Bojiller 46
Bağımsız Yönelimli Boji 48
Dingil Takımının Özellikleri 48
Tekerleğin Raydan Çıkma Olasılığının İrdelenmesi 51
Nadal Kuramı 51
Tekerleğin Raydan Çıkması ile İlgili Deneyler 53
Ruli Hareketinin Etkisi 54
Süspansiyon Sistemi 56
Demiryolu Taşıtlarının Dönemeçteki Hareketi 57
LOKOMOTİFİN DİNAMİĞİ – ZARARLI HAREKETLER 58
Ruli Hareketi 60
Galop Hareketi 60
Rökül Hareketi 60
Lase Hareketi 61
DEMİRYOLU TAŞILARININ SEYİR KALİTESİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 61
Demiryolu Taşıtlarının Düşey Salınım Hareketi 61
Demiryolu Taşıtlarının Yanal Salınım Hareketleri 63
Bir Demiryolu Arabasının En Büyük Seyir Hızının Belirlenmesi 64
ÖZEL AMAÇLI RAYLI SİSTEM TAŞITLARI 64
Yatar Gövdeli (Tilting Body) Hız Taşıtları 65
RO-LA Taşıtları 66
Kentsel Raylı Sistem Taşıtları 69
Tramvay畬污慲洠愶‹䐼支癰放爍椊 ⠉倉爉愉琉椉欼 䑬敩瘾攍爊⤉ ㄉ㌉㜉㰉⼉
Hafif Raylı Sistemler 71
Banliyö Trenleri 73
Metro 75
GİRİŞ 77
TAŞIT HAREKETİ 77
ÇEKİM KUVVETİ, ÇEKİM GÜCÜ VE HIZ ARASINDAKİ İLİŞKİ 80
HAREKETE KARŞI KOYAN DİRENİM KUVVETLERİ 80
Doğru ve Düzlükteki Direnim 82
Dingil Başlarındaki Sürtünmeden Doğan Direnimler 82
Yuvarlanma Direnimleri 82
Taşıtların Koşum ve Askı Takımlarında Oluşan Direnimler 83
Hava Direnimi 83
4.4.1.4. Doğru ve Düzlükteki Toplam Direnim 83
Hat Direnimleri 84
Dönemeç Direnimi 84
Eğim Direnimi 85
Tünel Direnimi 86
Toplam Direnim 87
FRENLEME KUVVETİ 88
Frenleme Düzeni 90
Fren Kuvveti 91
Fren Yükü ve Fren Katsayısı 94
GENEL HAREKET DENKLEMİ 95
TREN HAREKET EVRELERİ 98
Hızlanma Evresi 99
Sabit Hız (Rejim) Evresi 100
Frenlemeye Hazırlık Evresi 100
Frenleme Evresi 101
SABİT DİRENİMLİ HAT İLKESİ 102
TREN GENEL HAREKET DENKLEMİNİN SON ŞEKLİ 103
TREN GENEL HAREKET DENKLEMİNİN UYGULAMALARI 104
Hızlanma Evresine İlişkin Uygulama 104
Seyir Süresi 104
Kat Edilen Uzaklık 104
Yapılan İş 105
Katar Genel Hareket Denkleminin Analitik Yöntemle Çözümü. 105
Sabit Hızlı Hareket Evresine İlişkin Uygulama 106
Belirli Yol ve Çekim Karakteristiklerinde Belirli Bir Hızdaki Tren Ağırlığının Saptanması 107
Lokomotif Seçimi 107
En Büyük Eğim 108
Frenleme Evresine İlişkin Uygulama 109
Frenleme Evresinin Tümü İçin Ortalama Değerler Saptayarak Gerçekleştirilen Çözüm 109
Zamanı ve Hızı Küçük Kesimlere Bölerek Gerçekleştirilen Çözüm 110
Fren Uzaklığı 112
GİRİŞ 113
BUHARLI ÇEKİM 113
Kazandaki Çekim Gücü ve Çekim Kuvveti 115
Buhar Makinasındaki Çekim Gücü ve Çekim Kuvveti 115
Bandajdaki Çekim Gücü ve Çekim Kuvveti 115
Kancadaki Çekim Gücü ve Çekim Kuvveti 116
Buharlı Çekimde Erişilebilecek En Yüksek Hız 116
Buharlı Çekimde Yakıt Tüketimi ve Verim 117
DİZELLİ ÇEKİM 118
Dizel Lokomotiflerin Transmisyon Düzenleri 118
Dizel Lokomotiflerde Güç ve Çekim Kuvveti 119
ELEKTRİKLİ ÇEKİM 119
Doğru Akımlı Çekim 121
Üç Fazlı Akımlı Çekim 122
Tek Fazlı Akımlı Çekim 123
Karışık Çekim Sistemleri 123
Elektrikli Çekimde Güç ve Çekim Kuvveti Hesabı 124
Elektrikli Çekimde Verim 127
ÇEKİM TÜRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI 127
............................................................................................................................... 129
GİRİŞ 129
PLANA İLİŞKİN GEOMETRİK ÖZELLİKLER 130
Yatay Dönemeçler 130
En Küçük Yatay Dönemeç Yarıçapı 131
Devrilme Olasılığı 132
Konfor Gerekliliği 134
Ray Aşınması 135
Dever 136
Uyg