< < Önceki Sayfaya Dön
Demiryolu / Prof. Dr. Güngör Evren - Yrd. Doç. Dr. Selim Dündar
Demiryolu / Prof. Dr. Güngör Evren - Yrd. Doç. Dr. Selim Dündar
Demiryolu / Prof. Dr. Güngör Evren - Yrd. Doç. Dr. Selim Dündar

Demiryolu / Prof. Dr. Güngör Evren - Yrd. Doç. Dr. Selim Dündar (30085)

İndirim Oranı : %25 İndirim
Fiyat : ₺500,00
İndirimli : ₺375,00
:

ÖNSÖZ

Bu kitapla ilgili yaklaşımım, öncelikle, çok disiplinli bir alan olan demiryolunun iç yapısını, bileşenlerini ve bu bileşenler arasındaki ilişki ve etkileşimlerini ortaya koyma amacına yöneliktir. Çünkü sistemi iyi anlamadan onu doğru olarak tasarımlamak uygulamak olanaksızdır. Bu anlayışla, genel bir çerçeve çizildikten ve sistemin işleyişinin esasları açıklanarak konuya girilmiştir. Etüt ve tasarım konusu belirtilen altlık üzerine oturtulmuştur. Üstyapı konusu olabildiğince ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Kitapta bilimsel ve teknolojik temel bilgilerin verilmesinden sonra, son dönemin yüksek hızlı trenler başta olmak üzere gelişmelerine ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır. Bu kitap önce İTÜ ve sonra Birsen Yayınevi tarafından basılmıştır. Bu aşamada Yrd.Doç.Dr. Selim Dündar ile kitabı baskıya hazırladık ve gelecek baskıları da birlikte geliştirerek hazırlama kararını verdik. Bu kitabın ilk yazım aşamasında özverili çalışmaları ile büyük payı olan ve genç yaşta aramızdan ayrılan Enise Akça’ya şükranlarımı sunuyor, anısı önünde saygı ile eğiliyorum. Değerli Meslektaşım Dr. Banu Çalışkan’a ve bu baskıdaki emekleri için öğrencimiz Egecan Emre Hüner’e de katkıları için teşekkür ediyorum. Bu kitaptaki birikimlere en büyük katkılar, hiç kuşkusuz, anıları önünde saygı ile eğildiğim Değerli Hocalarım Prof. Enver Berkmen ile Prof. Mehmet Bozkurt’undur. Kendilerine şükranlarımı sunmayı yerine getirilmesi zorunlu bir görev sayıyorum. Kitabın öğrenci arkadaşlarıma ve uygulamacılara yararlı olmasını diliyor, yapılacak öneri ve eleştiriler için şimdiden teşekkürlerimi sunuyorum.

Feneryolu, Ekim 2016                                      Prof. Dr. Güngör Evren

 

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM I. ULAŞTIRMANIN TANIMI, AMACI VE KAPSAMI..................... 1

1.1. ULAŞTIRMA NEDİR? ................................................................................. 1

1.2. ULAŞTIRMANIN EKONOMİDEKİ YERİ.................................................. 2

1.3. ULAŞTIRMANIN TOPLUMSAL YAŞAMDAKİ YERİ............................. 3

1.4. ULAŞTIRMA – ARAZİ KULLANIMI İLİŞKİSİ......................................... 3

1.5. ULAŞTIRMA VE LOJİSTİK ........................................................................ 4

1.6. ULAŞTIRMADAN BEKLENEN NİTELİKLER ......................................... 4

1.7. SİSTEM OLARAK ULAŞTIRMA................................................................ 5

1.8. ULAŞTIRMA TÜRLERİ............................................................................... 5

1.9. ULAŞTIRMA TÜRLERİNİN HIZ YETENEKLERİ VE ETKİN OLDUKLARI

MESAFELER............................................................................. 11

1.10. ULAŞTIRMANIN İLKELERİ .................................................................. 13

1.11. ULAŞTIRMANIN DÜNYADA VE AB’DEKİ GELİŞİMİ...................... 14

1.12. ULAŞTIRMANIN TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİMİ ..................................... 17

BÖLÜM II. DEMİRYOLU VE TEMEL ÖZELLİKLERİ............................... 19

2.1. DEMİRYOLUNUN TANIMI...................................................................... 19

2.2. YOL – TAŞIT İLİŞKİSİNİN ÖNEMİ VE ETKİLEŞİMİ ........................... 19

2.2.1. Seyir Güvenliği ve Otomasyon Olanağı ............................................... 20

2.2.2. Enerji Verimliliği.................................................................................. 21

2.2.3. Kapasite ve Kitle Taşımacılığı.............................................................. 21

2.2.4. İşletme ve Yatırım Maliyeti .................................................................. 21

2.3. DEMİYOLLARINDA HIZ OLANAKLARI VE GELİŞİMİ...................... 22

2.3.1. Demiryollarında Hız Kavramları .......................................................... 22

2.3.1.1. Hat Sınır Hızı ................................................................................ 23

2.3.1.2. Taşıt En Büyük Hızı...................................................................... 23

2.3.1.3. Uygulanabilir En Büyük Hız......................................................... 24

2.4. DEMİYOLLARINDA HIZI SINIRLAYAN ETMENLER......................... 24

2.4.1. Çekim Gücü Olanakları ........................................................................ 24

2.4.2. Ray ile İlgili Engeller............................................................................ 24

2.4.2.1. Ray- Tekerlek Etkileşimi .............................................................. 25

2.5. DEMİYOLUNDA ÇEŞİTLİ UYGULAMALAR........................................ 26

2.5.1. Hat Genişliği ......................................................................................... 26

2.5.2. Eğim Büyüklüğüne Göre Demiryolları................................................. 28

2.5.3. Taşıma Uzaklığına Göre Demiryolları.................................................. 28

2.6. DEMİYOLLARININ ÜSTÜN VE ZAYIF YANLARI............................... 28

2.7. DEMİRYOLUNUN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ........................................... 30

2.8. TÜRKİYE DEMİRYOLLARININ TARİHÇESİ........................................ 32

BÖLÜM III. DEMİRYOLU TAŞITLARI.......................................................... 37

3.1. GİRİŞ ........................................................................................................... 37

3.2. DEMİRYOLU TAŞITLARININ TÜRLERİ ............................................... 37

3.3. DEMİRYOLU TAŞITLARININ ANA ELEMANLARI............................. 38

3.4. DİNGİL TAKIMI......................................................................................... 40

3.4.1. Dingil Takımının Bileşenleri ................................................................ 42

3.4.1.1. Tekerlekler .................................................................................... 42

            Bandaj Profili ................................................................................ 44

3.4.1.2. Dingiller ........................................................................................ 46

3.4.1.3. Bojiller........................................................................................... 46

            Bağımsız Yönelimli Boji............................................................... 48

3.4.2. Dingil Takımının Özellikleri................................................................. 48

3.4.3. Tekerleğin Raydan Çıkma Olasılığının İrdelenmesi............................. 51

3.4.3.1. Nadal Kuramı ................................................................................ 51

3.4.3.2. Tekerleğin Raydan Çıkması ile İlgili Deneyler............................. 53

3.4.3.3. Ruli Hareketinin Etkisi.................................................................. 54

3.4.3.4. Süspansiyon Sistemi...................................................................... 56

3.4.3.5. Demiryolu Taşıtlarının Dönemeçteki Hareketi ............................. 57

3.5. LOKOMOTİFİN DİNAMİĞİ – ZARARLI HAREKETLER...................... 58

3.5.1. Ruli Hareketi......................................................................................... 60

3.5.2. Galop Hareketi...................................................................................... 60

3.5.3. Rökül Hareketi...................................................................................... 60

3.5.4. Lase Hareketi ........................................................................................ 61

3.6. DEMİRYOLU TAŞILARININ SEYİR KALİTESİ BAKIMINDAN

DEĞERLENDİRİLMESİ................................................................................... 61

3.6.1. Demiryolu Taşıtlarının Düşey Salınım Hareketi................................... 61

3.6.2. Demiryolu Taşıtlarının Yanal Salınım Hareketleri............................... 63

3.6.3. Bir Demiryolu Arabasının En Büyük Seyir Hızının Belirlenmesi........ 64

3.7. ÖZEL AMAÇLI RAYLI SİSTEM TAŞITLARI......................................... 64

3.7.1. Yatar Gövdeli (Tilting Body) Hız Taşıtları........................................... 65

3.7.2. RO-LA Taşıtları.................................................................................... 66

3.7.3. Kentsel Raylı Sistem Taşıtları............................................................... 69

3.7.3.1. Tramvaylar.................................................................................... 69

3.7.3.2. Hafif Raylı Sistemler..................................................................... 71

3.7.3.3. Banliyö Trenleri ............................................................................ 73

3.7.3.4. Metro............................................................................................. 75

BÖLÜM IV. TREN HAREKETİ, İLGİLİ KUVVETLER VE

GENEL HAREKETDENKLEMİ İLE UYGULAMALARI .......................................... 77

4.1. GİRİŞ ........................................................................................................... 77

4.2. TAŞIT HAREKETİ ..................................................................................... 77

4.3. ÇEKİM KUVVETİ, ÇEKİM GÜCÜ VE HIZ ARASINDAKİ İLİŞKİ ...... 80

4.4. HAREKETE KARŞI KOYAN DİRENİM KUVVETLERİ ....................... 80

4.4.1. Doğru ve Düzlükteki Direnim............................................................... 82

4.4.1.1. Dingil Başlarındaki Sürtünmeden Doğan Direnimler .................. 82

4.4.1.2. Yuvarlanma Direnimleri ............................................................... 82

4.4.1.3. Taşıtların Koşum ve Askı Takımlarında Oluşan Direnimler ....... 83

4.4.1.4. Hava Direnimi............................................................................... 83

4.4.1.4. Doğru ve Düzlükteki Toplam Direnim ........................................ 83

4.4.2. Hat Direnimleri ..................................................................................... 84

4.4.2.1. Dönemeç Direnimi ........................................................................ 84

4.4.2.2. Eğim Direnimi............................................................................... 85

4.4.2.3. Tünel Direnimi .............................................................................. 86

4.4.3. Toplam Direnim.................................................................................... 87

4.5. FRENLEME KUVVETİ.............................................................................. 88

4.5.1. Frenleme Düzeni................................................................................... 90

4.5.2. Fren Kuvveti ......................................................................................... 91

4.5.3. Fren Yükü ve Fren Katsayısı ............................................................... 94

4.6. GENEL HAREKET DENKLEMİ............................................................... 95

4.7. TREN HAREKET EVRELERİ ................................................................... 98

4.7.1. Hızlanma Evresi.................................................................................... 99

4.7.2. Sabit Hız (Rejim) Evresi .................................................................... 100

4.7.3. Frenlemeye Hazırlık Evresi ............................................................... 100

4.7.4. Frenleme Evresi ................................................................................. 101

4.8. SABİT DİRENİMLİ HAT İLKESİ ........................................................... 102

4.9. TREN GENEL HAREKET DENKLEMİNİN SON ŞEKLİ ..................... 103

4.10. TREN GENEL HAREKET DENKLEMİNİN UYGULAMALARI ....... 104

4.10.1. Hızlanma Evresine İlişkin Uygulama .............................................. 104

4.10.1.1. Seyir Süresi ............................................................................... 104

4.10.1.2. Kat Edilen Uzaklık.................................................................... 104

4.10.1.3. Yapılan İş.................................................................................. 105

                     Katar Genel Hareket Denkleminin Analitik Yöntemle Çözümü. 105

4.10.2. Sabit Hızlı Hareket Evresine İlişkin Uygulama ............................... 106

4.10.2.1. Belirli Yol ve Çekim Karakteristiklerinde Belirli Bir Hızdaki

     Tren Ağırlığının Saptanması ................................................................107

4.10.2.2. Lokomotif Seçimi...................................................................... 107

4.10.2.3. En Büyük Eğim ........................................................................ 108

4.10.3. Frenleme Evresine İlişkin Uygulama ............................................... 109

4.10.3.1. Frenleme Evresinin Tümü İçin Ortalama Değerler Saptayarak

       Gerçekleştirilen Çözüm.......................................................................109

4.10.3.2. Zamanı ve Hızı Küçük Kesimlere Bölerek Gerçekleştirilen

   Çözüm ................................................................................................. 110

4.10.3.3. Fren Uzaklığı............................................................................. 112

BÖLÜM V. DEMİRYOLUNDA ÇEKİM TÜRLERİ........................................... 113

5.1. GİRİŞ ......................................................................................................... 113

5.2. BUHARLI ÇEKİM .................................................................................... 113

5.2.1. Kazandaki Çekim Gücü ve Çekim Kuvveti........................................ 115

5.2.2. Buhar Makinasındaki Çekim Gücü ve Çekim Kuvveti....................... 115

5.2.3. Bandajdaki Çekim Gücü ve Çekim Kuvveti....................................... 115

5.2.4. Kancadaki Çekim Gücü ve Çekim Kuvveti........................................ 116

5.2.5. Buharlı Çekimde Erişilebilecek En Yüksek Hız................................. 116

5.2.6. Buharlı Çekimde Yakıt Tüketimi ve Verim........................................ 117

5.3. DİZELLİ ÇEKİM....................................................................................... 118

5.3.1. Dizel Lokomotiflerin Transmisyon Düzenleri.................................... 118

5.3.2. Dizel Lokomotiflerde Güç ve Çekim Kuvveti.................................... 119

5.4. ELEKTRİKLİ ÇEKİM............................................................................... 119

5.4.1. Doğru Akımlı Çekim .......................................................................... 121

5.4.2. Üç Fazlı Akımlı Çekim....................................................................... 122

5.4.3. Tek Fazlı Akımlı Çekim ..................................................................... 123

5.4.4. Karışık Çekim Sistemleri.................................................................... 123

5.4.5. Elektrikli Çekimde Güç ve Çekim Kuvveti Hesabı ............................ 124

5.4.6. Elektrikli Çekimde Verim................................................................... 127

5.5. ÇEKİM TÜRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI .................................... 127

BÖLÜM VI. DEMİRYOLU HATLARININ GEOMETRİK ÖZELLİKLERİ

................................................................................................................. 129

6.1. GİRİŞ ......................................................................................................... 129

6.2. PLANA İLİŞKİN GEOMETRİK ÖZELLİKLER ..................................... 130

6.2.1. Yatay Dönemeçler ............................................................................. 130

6.2.1.1. En Küçük Yatay Dönemeç Yarıçapı ........................................... 131

           Devrilme Olasılığı ...................................................................... 132

           Konfor Gerekliliği ...................................................................... 134

           Ray Aşınması .......................................................................... 135

6.2.1.2. Dever...................................................................................... 136

            Uygulama Deveri (Pratik Dever) ................................................ 137 

            Deverin Sınırlandırılması .......................................................... 138

            Deverin Uygulanması............................................................ .. 140

 6.2.1.3. Birleştirme (Geçiş) Eğrisi............................................................ 141

              Birleştirme Eğrisi Denklemi........................................................ 143

             Kübik Parabolün Uygulanması ................................................... 147

                         Kübik Parabolün Uzunluğu ............................................ 148

                         Kübik Parabolün Son Noktasının Ordinatı......................... 149

                         Kübik Parabolün Başlangıç Noktasının Ötelenmemiş
                         Dönemecin Başlangıç Noktasına Uzaklığı ....................... 149

                         Dönemecin İçeri Ötelenme Miktarı.................................. 150

                 Dönemeç Uygulamalarında Karşılaşılan Özel Durumlar ........... 151

                 Birleştirme Eğrisi Kesimindeki Rayların Kıvrılması .................. 153

6.3. BOYKESİTE İLİŞKİN GEOMETRİK ÖZELLİKLER ............................ 155

6.3.1. Eğimler................................................................................................ 155

6.3.1.1. Ortalama Eğim ............................................................................ 156.

3.1.2. Uygulama Eğimi ......................................................................... 156

6.3.1.3. Dönemeçlerdeki ve Tünellerdeki Eğimler .................................. 158

6.3.1.4. İstasyonlardaki Eğimler .............................................................. 159

6.3.1.5. En Büyük Eğim........................................................................... 160

6.3.1.6. Zararlı ve Zararsız Eğimler ile Fren Eğimi ................................. 160

6.3.1.7. Negatif Eğim............................................................................... 161

6.3.1.8. Ekonomik Eğim........................................................................... 161

6.3.2. Düşey Dönemeçler.............................................................................. 162

6.3.2.1. Daire Yayı Şeklindeki Düşey Dönemeçler ................................ 164

            Daire Yayı Şeklindeki Düşey Dönemeçlerin Uygulanması .......... 166

                   Kilometre Hesabı............................................................ 168

                   Kot Hesabı..................................................................... 168

6.4. ENKESİTE İLİŞKİN GEOMETRİK ÖZELLİKLER ............................... 169

6.4.1. Hat Eksenleri Arasındaki Uzaklık....................................................... 169

6.4.2. Gabari.................................................................................................. 170

6.4.3. Diğer Enkesit Özellikleri ..................................................................... 171

BÖLÜM VII. DEMİRYOLU ETÜDÜ VE GEÇKİ ARAŞTIRMASI......................... 173

7.1. ULAŞTIRMA ETÜDÜ.............................................................................. 173

7.2. ULAŞIM TALEBİNİN ÖNGÖRÜLMESİ................................................ 173

7.3. DEMİRYOLU ETÜDÜ ............................................................................. 175

7.3.1. Teknik Büyüklüklerin ve Özelliklerin Saptanması............................. 177

7.3.2. Hat Sayısının Saptanması ................................................................... 179

7.3.2.1. Hattan Geçmesi Gereken Katar Sayısı ........................................ 179

7.3.2.2. Hat Kapasitesi ............................................................................ 179

            Hat Kapasitesi Açısından Sinyalizasyon ve Fren Olanakları.............. 180

            Kapasite Formülasyonu................................................................ 182

7.3.2.3. Hat Sayısının Saptanması İçin Değerlendirme............................ 183

7.3.3. Mali ve Ekonomik Yapılabilirlik ........................................................ 184

7.4. GEÇKİ ARAŞTIRMASI ........................................................................... 184

7.4.1. Teknik Büyüklüklerin ve Özelliklerin Saptanması............................. 184

7.4.2. Geçki Araştırması .............................................................................. 187

7.4.2.1. Sıfır Poligonunun Çizimi ........................................................... 187

7.5. İLK ETÜT ve KESİN ETÜT .................................................................... 188

7.5.1. İlk Etüt ............................................................................................... 189

7.5.2. Kesin Etüt ........................................................................................... 190

BÖLÜM VIII. ÜSTYAPI ................................................................................... 191

8.1. ÜSTYAPI VE ELEMANLARI.................................................................. 191

8.1.1. Yüksek Hızlı Hatların Üstyapıları Üzerine Görüşler.......................... 192

8.1.2. Raylar.................................................................................................. 192

8.1.2.1. Ray Mantarı................................................................................. 195

8.1.2.2. Paten............................................................................................ 196

8.1.2.3. Cebire Yatakları .......................................................................... 196

8.1.2.4. Ray Niteliklerinin Hız ile İlişkisi ve Yüksek Hızların Gerekleri ............196

8.1.3. Traversler............................................................................................ 197

8.1.3.1. Ahşap Traversler ........................................................................ 198

8.1.3.2. Demir Traversler ........................................................................ 201

8.1.3.3. Betonarme Traversler ................................................................. 202

8.1.3.4. Yüksek Hızlı Hatlarda Travers ve Ray-Travers Bağlantısı ........ 203

8.1.4. Balast................................................................................................... 203

8.2. ÜSTYAPIYI ETKİLEYEN KUVVETLER .............................................. 204

8.2.1. Düşey Kuvvetler ................................................................................. 205

8.2.1.1. Statik Kuvvetler .......................................................................... 205

8.2.1.2. Düşey Dinamik Kuvvetler .......................................................... 206

8.2.2. Yatay Kuvvetler.................................................................................. 206

8.2.2.1. Yol Eksenine Paralel Yatay Kuvvetler ....................................... 206

8.2.2.2. Yol Eksenine Dik Kuvvetler ...................................................... 206

8.2.2.3. Diğer Kuvvetler .......................................................................... 207

8.2.3. Dinamik Kuvvetlerin Hıza Bağlı Olarak Değişimi............................. 208

8.3. ÜSTYAPI ELEMANLARINDA ARANAN ÖZELLİKLER.................... 209

8.4. ÜSTYAPININ MATEMATİK ETÜDÜ.................................................... 210

8.4.1. Düşey Kuvvetlerin Üstyapı Etkilerinin Etüdü .................................... 211

8.4.1.1. Üstyapının Esnekliği ................................................................... 213

8.4.1.2. Düşey Kuvvetlerin Rayda Oluşturduğu Statik Zorlamaların Hesabı

.............................................................................................................. 215

8.4.1.3. Statik Hesabın Sayısal Uygulaması ............................................ 220

8.5. ÜSTYAPININ YANAL KUVVETLERE DİRENCİ ............................... 221

8.5.1. Üstyapının Yanal Kuvvetlere Direncinin Deneysel Etüdü ................. 221

8.5.2. Yolun Yanal Kuvvetlere Direncini Etkileyen Başka Etmenler........... 223

8.5.2.1. Hız............................................................................................... 223

8.5.2.2. Dingil Yükü................................................................................. 223

8.5.2.3. Yol Tipi ....................................................................................... 223

8.5.2.4. Isıl Gerilmeler ............................................................................. 224

8.5.2.5. Yolun Stabilizasyonu .................................................................. 224

8.6. RAY – TRAVERS BAĞLANTISI............................................................ 225

8.6.1. Ahşap Traverslere Bağlantı ................................................................ 225

8.6.2. Demir Traverslere Bağlantı ................................................................ 226

8.6.3. Betonarme Traverslere Bağlantı ......................................................... 226

8.6.4. Elastik Bağlantılar .............................................................................. 227

8.7. RAY – TRAVERS BAĞLANTISI............................................................ 228

8.7.1. Contalarda Dilatasyon......................................................................... 229

8.7.2. Kaynaklı Uzun Boylu Raylar ............................................................. 231

8.8. RAYLARIN YÜRÜMESİ (ŞÖMİNMAN) VE ÖNLEMİ

(ANTİŞÖMİNMAN TAKOZLARI)................................................................... 232

8.9. BALASTSIZ ÜSYAPI............................................................................... 233

8.10. ÜSTYAPININ DÖŞENMESİ (POZ)....................................................... 234

8.11. ÜSTYAPI AYGITLARI (APAREYLERİ).............................................. 237

8.11.1. Makaslar............................................................................................ 239

8.11.1.1. Basit Makas............................................................................... 239

8.11.1.2. İkiz Makaslar............................................................................. 240

8.11.1.3. Simetrik Makas ........................................................................ 240

8.11.2. Kesişim Aygıtları (Kruvazmanlar).................................................... 241

8.11.2.1. Dik Kesişimler .......................................................................... 241

8.11.2.2. Eğik Kesişimler ........................................................................ 242

8.11.3. İngiliz Makasları ............................................................................... 242

8.11.3.1. Bileşik Makaslar........................................................................ 243

8.12. ÜSTYAPI MALİYETİ............................................................................. 243

8.13. HIZ ARTIŞINA BAĞLI OLARAK HAT TESİSLERİNİN

YENİLENMESİ VE BAKIMI ......................................................................... 247

BÖLÜM IX. İSTASYONLAR .......................................................................... 249

9.1. İSTASYONLARIN TANIMI, İŞLEVLERİ VE SINIFLANDIRILMASI ................249

9.1.1. İstasyon Yerleri................................................................................... 249

9.1.2. İstasyonların Sınıflandırılması ............................................................ 250

9.2. YOLCU TESİSLERİ ................................................................................. 250

9.2.1. Yolcu Binaları..................................................................................... 251

9.2.2. Peronlar............................................................................................... 252

9.3. YÜK TESİSLERİ....................................................................................... 253

9.3.1. Yükleme Boşaltma Hatları.................................................................. 254

9.3.2. Rıhtım ve İskele Hatları...................................................................... 255

9.3.3. Yükleme Boşaltma Rampaları ............................................................ 256

9.3.4. Ambarlar ............................................................................................. 256

9.4. İŞLETME TESİSLERİ .............................................................................. 257

9.4.1. Dizi Oluşturma (Teşkil) Hatları.......................................................... 258

9.4.2. Triyaj Hatları....................................................................................... 258

9.4.3. Lokomotif Depoları ve Bakım Atölyeleri........................................... 258

9.4.4. Tamir Atölyeleri.................................................................................. 259

9.4.5. Donatılar ............................................................................................ 259

9.5. YÜKSEK HIZLI DEMİRYOLUNDAKİ GARLARIN BAZI
ÖZELLİKLERİ.............................................................................................. 259

KAYNAKLAR ............................................................................................. 261

ŞEKİL LİSTESİ

Şekil 1.1. Ulaştırma türlerinin ortak yapıları, bileşenleri ve bileşenlerin

aralarındaki ilişkiler ............................................................................................... 6

Şekil 1.2. Bileşenlerine göre ulaştırma türleri ..................................................... 8

Şekil1.3. Ulaştırma türlerinin hızlarına göre etkin oldukları mesafe aralıkları
................................................................................................................................. 13

Şekil 2.1. Demiryolunun bileşenleri ile sistem bütünlüğü içindeki yapısı ........ 20

Şekil 2.2. Demiryolu hat genişliği ........................................................................ 27

Şekil 2.3. Cumhuriyet öncesinde demiryollarımızın durumu........................... 33

Şekil 2.4. Demiryollarımızın 1939 yılındaki durumu ve sonrasında yapılan

hatlar ...................................................................................................................... 35

Şekil 2.5. Demiryolu ağımızın bugünkü durumu ............................................... 36

Şekil 3.1. Enkesitinde bir demiryolu taşıtının kısımları .................................... 38

Şekil 3.2. Demiryolu taşıtlarının sandık kısmı ................................................... 39

Şekil 3.3. Demiryolu taşıtlarının şasi kısmı......................................................... 39

Şekil 3.4. Demiryolu taşıtı dingil takımı.............................................................. 40

Şekil 3.5. Yürütücü dingiller ................................................................................ 41

Şekil 3.6. Taşıyıcı dingiller ................................................................................... 41

Şekil 3.7. Tekerlek bandajları.............................................................................. 43

Şekil 3.8. Monoblok tekerlek................................................................................ 43

Şekil 3.9. Tekerlek yuvarlanma yüzeyi ve buden ölçüleri ................................. 44

Şekil 3.10. Dingil takımına ilişkin bazı boyutlar ................................................ 45

Şekil 3.11. Raylı sistem tiplerinin tekerlek ömürleri.......................................... 45

Şekil 3.12. Demiryolu taşıtı bojisi ........................................................................ 47

Şekil 3.13. Mafsalsız (a) ve mafsallı bojilere (b) sahip demiryolu taşıtları ...... 47

Şekil 3.14. Bağımsız yönelimli boji ...................................................................... 48

Şekil 3.15. Dönemeçte hareket eden bir demiryolu taşıtı .................................. 50

Şekil 3.16. Dönemeçte hareket eden bir demiryolu taşıtının bojileri ............... 51

Şekil 3.17. Demiryolu tekerleklerinin raya temas düzlemi................................ 51

Şekil 3.18. Tekerleğin raya temas noktasında etkiyen kuvvetler...................... 53

Şekil 3.19. Yolun dingili kesme açısına bağlı olarak Q/R oranının değişimi ..... 54

Şekil 3.20. P dingil yüküne bağlı olarak yanal Q kuvvetinin değişimi ............. 54

Şekil 3.21. Ruli hareketinin etkisiyle tekerleklerdeki yük dağılımının değişmesi
................................................................................................................................ 56

Şekil 3.22. Dönemeçte hareket etmekte olan bir lokomotif............................... 57

Şekil 3.23. X-Y-Z koordinat sistemi ile OX yönünde seyreden bir lokomotif . 59

Şekil 3.24. Yatar gövdeli tren............................................................................... 65

Şekil 3.25. Bir Ro-La katarı ................................................................................. 67

Şekil 3.26. Cargobeamer modeli Ro-La vagonu................................................. 68

Şekil 3.27. Modalohr modeli Ro-La vagonu modeli........................................... 68

Şekil 3.28. Atlı tramvay ....................................................................................... 70

Şekil 3.29. Çift katlı tramvay ............................................................................... 70

Şekil 3.30. Hafif raylı sistem vagonu ................................................................... 71

Şekil 3.31. Taşıt-peron ilişkisi .............................................................................. 72

Şekil 3.32. (a) geleneksel ve (b) hafif raylı sistemlerin tekerlekleri .................. 73

Şekil 3.33. Çok katlı oturma yerine sahip banliyö vagonu................................ 74

Şekil 3.34. Kartal-Kadıköy metrosu.................................................................... 76

Şekil 4.1. Tekerlekte oluşan kuvvet çifti.............................................................. 78

Şekil 4.2. Aderans sürtünmesi ile kayma sürtünmesinin hıza bağlı değişimi.. 79

Şekil 4.3. Aderans katsayısının farklı koşullarda hıza bağlı değişimi.............. 79

Şekil 4.4. Aderans kuvvetinin ve çekim kuvvetinin hıza bağlı olarak
değişimi................................................................................................................................. 81

Şekil 4.5. Eğim direnimini oluşturan bileşen...................................................... 85

Şekil 4.6. Basınçlı havalı frenleme düzeni........................................................... 90

Şekil 4.7. Üçlü valfin çalışma şekli....................................................................... 90

Şekil 4.8. Bir Kunze-korr freninin q = f1 (t) fonksiyonu.................................... 93

Şekil 4.9. Demiryolu katarının bir yörünge boyunca hareketi ......................... 96

Şekil 4.10. Trenin hareket evreleri ...................................................................... 98

Şekil 4.11. Hızlanma evresi................................................................................... 99

Şekil 4.12. Sabit hız evresi .................................................................................. 100

Şekil 4.13. Frenlemeye hazırlık evresi............................................................... 101

Şekil 4.14. Frenleme evresi................................................................................. 101

Şekil 4.15. Lokomotif seyir dinamiği eğrisi....................................................... 108

Şekil 5.1. Buharlı lokomotiflerde çekim kuvveti oluşumu............................... 113

Şekil 5.2. Buharlı lokomotif ve tender............................................................... 114

Şekil 5.3. Çekim gücünün hıza bağlı değişimi ................................................. 116

Şekil 5.4. Kataner hattı ve pantograf ................................................................ 120

Şekil 5.5. Doğru akımlı çekim sistemi................................................................ 121

Şekil 5.6. Üç fazlı akımlı çekim sistemi ............................................................. 122

Şekil 5.7. Tek fazlı akımlı çekim sistemi ........................................................... 123

Şekil 5.8. Tek – üç fazlı çekim sistemi ............................................................... 124

Şekil 5.9. Farklı güç ve çekim kuvvetleri arasındaki ilişki.............................. 126

Şekil 5.10. Çekim türlerinin karşılaştırılması................................................... 128

Şekil 5.11. Trafik yükü – çekim maliyeti ilişkisi............................................... 128

Şekil 6.1. Demiryolu hattı geometrik özelliklerini tanımlayan boyut ve
yönleri............................................................................................................................... 129

Şekil 6.2. Yatay dönemecin plandaki geometrik özellik ve boyutları............................... 130

Şekil 6.3. Merkezi solda bulunan bir dönemeç

geçişinde bir demiryolu taşıtına etkiyen kuvvetler................................ 133

Şekil 6.4. Merkezi solda bulunan dever verilmiş bir dönemeç geçişinde bir

demiryolu taşıtına etkiyen kuvvetler.................................................................. 136

Şekil 6.5. Merkezi solda bulunan bir dönemeçte uygulanan dever nedeniyle

taşıtın konumu....................................................................................... 139

Şekil 6.6. Altyapıya eğim verilerek dever uygulaması ..................................... 141

Şekil 6.7. Balast tabakasına eğim verilerek dever uygulaması ....................... 141

Şekil 6.8. Farklı dever uygulamaları (a) Dış rayın dönemeç başında aniden dever kadar yükseltilmesi
(b) Dış rayın dönemeçten lb kadar önce yükseltilmeye başlanması
(c) Dış rayın dönemeç başladığı noktada yükseltilmeye başlanması
(d) Dış rayın dönemeçten lb/2 kadar önce yükseltilmeye başlanması. ..................................... 143

Şekil 6.9. Birleştirme eğrisinde eğrilik yarıçapı değişimi ................................ 14

Şekil 6.10. 𝒙 𝟑 𝟔𝒄 denklemi ile elde edilen birleştirme eğrisi .................................. 146

Şekil 6.11. Kübik parabol................................................................................... 147

Şekil 6.12. Kübik parabolün düz kesim ile dönemeç arasına yerleştirilmesi ............148

Şekil 6.13. 𝑼𝟏 + 𝑼𝟐 < |𝑻𝑺𝟏𝑻𝑩𝟐 | koşulu ........................................................... 152

Şekil 6.14. 𝑼𝟏 + 𝑼𝟐 > |𝑻𝑺𝟏𝑻𝑩𝟐 | koşulu ........................................................... 152

Şekil 6.15. Zıt yönlü dönemeçler........................................................................ 153

Şekil 6.16. Birleştirme eğrisini oluşturan rayların eğrilik yarıçapları ...................... 154

Şekil 6.17. Birleştirme eğrisi AB yayı................................................................ 155

Şekil 6.18. Geçkinin iki zorunlu noktası arasındaki ortalama eğim.................. 156

Şekil 6.19. Uygulama eğimi – ortalama eğim ilişkisi........................................ 157

Şekil 6.20. Negatif eğime sahip kesim (CD kesimi) .......................................... 161

Şekil 6.21. Ekonomik eğim ................................................................................. 162

Şekil 6.22. Birbirini izleyen iki farklı eğimli kesimin oluşturduğı

 durumlar .............................................................................................................. 163

Şekil 6.23. Tepe düşey dönemeç......................................................................... 164

Şekil 6.24. Dere düşey dönemeç ......................................................................... 165

Şekil 6.25. Daire yayı şeklindeki düşey dönemeç ............................................. 166

Şekil 6.26. Daire yayı şeklindeki düşey dönemeçte kot hesabı........................ 169

Şekil 6.27. Gabari tipleri..................................................................................... 170

Şekil 6.28. Örnek enkesit tipleri: (a) Düzlükteki tek hatlı bir demiryolu enkesiti,
(b)Dever uygulanmış bir dönemeçteki tek hatlı bir demiryolu enkesiti,
(c) Düzlükteki çift hatlı bir demiryolu enkesiti, (d) Dever uygulanmış bir
dönemeçteki çift hatlı bir demiryolu enkesiti............................................. 170

Şekil 7.1. Ulaştırma etüdünün çerçevesi ........................................................... 174

Şekil 7.2. Dört aşamalı ulaşım talep tahmin modeli......................................... 175

Şekil 7.3. Etüt akış diyagramı ............................................................................ 177

Şekil 7.4. Tek hatlı bir demiryolunda iki istasyon arasından karşılıklı

geçen bir çift katar......................................................................................................... 180

Şekil 7.5. Çift hatlı bir demiryolunda iki istasyon arasından karşılıklı

geçen bir çift katar......................................................................................................... 183

Şekil 7.6. A ve B noktaları ile bunların arasındaki zorunlu noktalar ............ 186

Şekil 7.7. A ve B noktaları arasındaki şematik boykesit.................................. 186

Şekil 7.8. Tesviye eğrilerini geçecek uzunluğun belirlenmesi.......................... 187

Şekil 7.9. Sıfır poligonunda adım uzunluğunun küçültülmesi ........................ 188

Şekil 8.1. Demiryolu üstyapısının bileşenleri.................................................... 193

Şekil 8.2. Oluklu ray kesiti ................................................................................. 193

Şekil 8.3. Patenli ray kesiti ................................................................................. 194

Şekil 8.4. Ahşap travers enkesitleri ................................................................... 199

Şekil 8.5. Demir travers kesiti............................................................................ 201

Şekil 8.6. Monoblok betonarme travers ........................................................... 202

Şekil 8.7. Franki Bagon tipi betonarme travers .............................................. 202

Şekil 8.8. Vagneux tipi betonarme travers........................................................ 203

Şekil 8.9. Dinamik kuvvetlerin yol düzensizliklerine bağlı olarak

hız ile değişimi ................................................................................................................ 208

Şekil 8.10. Esnek bir zemine oturmakta olan bir kiriş ve etkiyen kuvvetler .208

Şekil 8.11. Q yükünün etkisi altında belirsiz uzunluklu bir ray ..................... 216

Şekil 8.12. Moment, kesme kuvveti ve çökme eğrileri .................................... 218

Şekil 8.13.  deformasyonu – yola etkiyen yatay H kuvvetleri ilişkisi............ 222

Şekil 8.14. Krampon ve tirfon............................................................................ 225

Şekil 8.15. Selalı bağlantı.................................................................................... 225

Şekil 8.16. Rayın demir traverslere bağlantısı.................................................. 226

Şekil 8.17. Rayın betonarme traverslere bağlantısı ......................................... 227

Şekil 8.18. Elastik bağlantı sistemi..................................................................... 228

Şekil 8.19. Cebireli bağlantı ............................................................................... 229

Şekil 8.20. 2l uzunluğundaki çerçevenin genleşmesi........................................ 230

Şekil 8.21. Antişöminman takozu ...................................................................... 233

Şekil 8.22. Makas ve kesişim aygıtları türleri .................................................. 238

Şekil 8.23. Basit makas ....................................................................................... 239

Şekil 8.24. İkiz makas ......................................................................................... 240

Şekil 8.25. Simetrik makas................................................................................. 241

Şekil 8.26. Dik kesişim aygıtı.............................................................................. 241

Şekil 8.27. Eğik kesişim....................................................................................... 242

Şekil 8.28. Tek İngiliz makası ile çift İngiliz makası........................................ 243

Şekil 8.29. Balast haricindeki üstyapı malzemesininmaliyetinin hıza

bağlı değişimi ................................................................................................................ 244

Şekil 8.30. Balast maliyetinin hıza bağlı değişimi............................................. 245

Şekil 8.31. Yolun döşenmesinin maliyetinin hıza bağlı olarak değişimi......... 246

Şekil 8.32. Hıza bağlı olarak bakım maliyetinin değişimi ............................... 248

Şekil 9.1. Yolcu binalarının istasyondaki yerlerine göre şekilleri................... 252

Şekil 9.2. Yükleme boşaltma hattı düzenleme şekli – I.................................... 255

Şekil 9.3. Yükleme boşaltma hattı düzenleme şekli – II .................................. 255

Şekil 9.4. Rıhtım ve iskele hattı.......................................................................... 255

Şekil 9.5. Yükleme boşaltma rampası ............................................................... 256

Şekil 9.6. Ambarlar ............................................................................................. 256

Şekil 9.7. Rotond.................................................................................................. 259

cultureSettings.RegionId: 0 cultureSettings.LanguageCode: TR
Çerez Kullanımı