CNC – METAL İŞLEME EL KİTABI – Sadi Ataşimşek
ÖNSÖZ
DEĞERLİ MESLEKTAŞLARIM;
Metal işleme, bilindiği gibi geniş kapsamlı bir konudur. Birçok meslek branşını içerir. Bu branşlarla ilgili, kapsamlı teknik bilgi ve uygulamaları içeren teknik yayınlar, yeterli seviyelerde değildir.
Piyasada mevcut, özellikle metal işleme konuları ile ilgili teknik yayınlar, günümüz teknik ge-lişmeleri kapsamaktan uzak, artık klasikleşmiş eski teknolojik bilgilerin, tekrarından başka birşey değildir. Mesleki ve Teknik öğretim kurumlarında, müfredat programları paralelinde okutulan, teknik kitaplar veya yardımcı kaynak eserler, hem yetersiz, hem de eski teknolojik bilgilerden ibarettir. Bu neden böyledir? Neden yeni teknolojik gelişmeleri, aktüel takip edemiyoruz? Neden gelişen yeni teknolojik bilgileri, teknik eğitim ve öğretime zamanında aktaramıyor ve bu gelişme-lerden sanayimiz,, neden zamanında istifade etmekten mahrum kalıyorlar? Bu durumun önemli sebeplerinden, birincisi ülkemizdeki hızlı nüfus artışı; İkincisi ülke olarak geri kalmışlığın acı ka-deri; üçüncüsü gelir dağılımındaki eşitsizlik ve korkunç uçurum; dördüncüsü teknik öğretim ver-meye çalışan öğretim elemanlarının, yeter düzeyde maddî gelirden yoksun oluşlarıdır. Çünkü teknolojik gelişmelerin izlenmesi, araştırma-geliştirmeyle uğraşmanın, belli bir bedeli, belli bir gi¬deri olacağı açıktır, işte bu imkanlardan yoksun kişilerin, ne teknolojik gelişmeleri takip etmesi; ne AR-GE ile uğraşması; ne de günün teknolojik gelişmelere paralel, teknik eserler hazırlamala¬rı mümkün değildir.
Bu gerçekler şunu gösteriyor ki, ülke olarak geri kalmışlığın acısını çekmekteyiz. Küçük iş¬letmelerin çoğu, ki bu oran % 80 gibi bir rakamı göstermektedir, teknik ve teknolojik temel bilgi¬lerden yoksun, çekirdekten yetişme usta tabir edilen kişilerce; organizasyon, disiplin, düzen ve kaliteden uzak bir anlayışla işletilmekte ve küçük işletmelerde yeterli gelişme mümkün olama-maktadır.
Burada şu neticeye varılmış oluyor; bir mesleğin teorik ve pratik, temel teknolojik bilgi ve be-cerilerine, tam vakıf olmadan, bir işyeri açmaya kalkışmak, işlenecek en büyük hatadır. Bunun aksini yapanlardan çoğunun, zor durumlara düştükleri ve düşmekte oldukları bir gerçektir.
Ülke olarak kalkınabilmemiz, sanayi yönünden gelişebilmemiz, kaliteli üretim yapmakla mümkündür. Bunun yolu ise özel sektör olarak, çeşitli sanayi kollarında, devletin de desteğiyle, bilinçli yatırımlar yaparak, ihracata dönük kaliteli üretimler gerçekleştirmek ve ülkemize yüklü döviz girdilerini sağlamaktır.
Yirminci asrın sonlarına doğru geliştirilen, CNC-işleme merkezleri, metal işleme sanayiinde, yaygın olarak seri üretim işlerinde kullanılmaktadır. CNC-tezgâhlarından azami verimin alınabil-mesi esastır. Bunu gerçekleştirmek için, en uygun işleme şartlarını oluşturarak, en uygun kesme hızı, talaş derinliği ve ilerleme değerlerinin verilmesi gerekir. Burada ifade ettiğimiz “EN UYGUN” tabiri, iş için gerekli maksimum değerleri işaret etmektedir. Eğer CNC-işleme merkezleri, üretim esnasında, gereken maksimum değerlerde çalıştırılamazsa, istenilen verim alınamamış olur. Bu nedenle CNC-tezgâhlarına, sadece işleme programlarının yüklenmesi yeterli değildir. Yüklenen işleme programlarından sonra, CNC-tezgâhlarını arzu edilen verimlilikte işleterek, maksimum üretimin gerçekleştirilmesi, en önemli husustur.
Bu düşünce ile, talaşlı imalatla uğraşan meslektaşlarımın, ihtiyaç ve beklentilerine, bir neb- zecik katkım olur düşüncesiyle, elinizde bulunan bu eseri, uzun bir uğraşı ve emek sonucu, ha¬zırlamış bulunmaktayım.
CNC - işleme merkezlerindeki çalışma usul ve koşullarını, ağırlıklı olarak içeren konularıyla bu eser, hem teknik öğrenim gören öğrencilerin; hem de çeşitli sanayi kuruluşlarında çalışan ve çalıştıran teknik elemanların yararlanacakları, faydalı teknik kaynak bir eserdir. Bu eserim hak¬kında yapılacak, yapıcı eleştiri ve tavsiyelere, her zaman açık olacağımı ifade etmek isterim.
Bu eserime sahip olan değerli meslektaşlarıma, faydalı ve hayırlı olmasını diler, başarılar te¬menni ederim.
Sadi Ataşimşek
Teknik Öğretmen
Metal İşleme Uzmanı
İÇİNDEKİLER
Amirlik Kavramı
işçi Sağlığı ve iş Güvenliği
işyeri Konfor Şartları
Teknik Emniyet Kuralları
Takım Tezgâhlarında Çalışma Kuralları
EN-ISO 9001-2000 Neden Gerekli
işletmelerde ISO 9001-2000 Kalite Yönetim Sistemi
Uygulamalarına Bakış
Kalite Bilinci
Metal işlemede Verimlilik
Yüzey Kalitesini Ölçme Metotları
Zımpara Taşları ve Seçimi
Honlama Tekniği
Lepleme Tekniği
Matkap Uçlarında Öz inceltme ve Uç Bileme Şekilleri
Punta Deliği Standart Ölçüleri
Raybalar
Broşlama (Tığ Çekme)
Şerit Testereler, Seçimi ve Kullanım Bilgileri
Giyotin Makası Bıçakları
Sinterleme
Karbür Uç Kaliteleri ve Karbür Uçların Kaplanması
Karbür Uç Aşınma Tipleri
Karbür Uç Aşınma Sebepleri
Kesici Takımda, Köşe Radyüsünün Önemi
Kesici Takım Seçimi
Malzemelerde işlenebilirlik Özellikleri
Kesici Takım Ömrü
Sinter Karbür Sert Metal Tornalama Kesici Uçları
Sinter Karbür Sert Metal Kesici Uç Fihristi
Seramik Karbür Uçların, Tanımı ve Ölçüleri
CBN-Karbür Uçların Tanımı ve Ölçüleri
PCD-Elmas Uçların Tanımı ve Ölçüleri
Sinter Karbür Kesici Uçlar için Kod Anahtarı
Karbür Uçlarda, Efektif Kesme Kenar Uzunluğu
Sert Metal karbür Kesici Takımlarda, Aşınma Tipleri, Sebepleri ve Önlemleri
Silindirik Dış Yüzey Tornalama Katerleri
Delik Tornalama Katerleri
Karbür Kesici Uç Seçimi
Delik Baralarını Seçmek
Tornalama Örnekleri
Modüler Hızlı Değiştirmeli Takım Sistemleri
“C" Eksenli CNC Tornalarda Uygulama Tipleri
Karbür Uçlarda Bozulma Sebepleri ve Çözümleri
Vida Toleransları
CNC-Tornalarda Vida Çekme Prensibi
Diş Çekmede Verimliliği Artırma Kavramları
Karbür Vida Kesici Uç Tipleri
CNC-Tornalarda Vida Çekerken, Kaç Pasoda işlem Yapılacak?
Beynelmilel Vida Profilleri
Karbür Vida Uçlarıyla, Mil ve Deliklere Vida Çekme Örnekleri
Sinter Karbür Vida Uçlarının, Kodlarla ifadesi
CNC-işleme Merkezlerinde, Vida Frezeleme Örnekleri
Tavsiye Edilen Vida Matkap Çapları
CNC-Tornalarda Diş Çekerken Karşılaşılan Problemler
Karbür Uçlarla Kanal Açma ve Kesme Prensipleri
Kesme ve Kanal Açmada, Tutucu ve Lama
Kombinasyonları Örnekleri
Karbür Kesme ve Kanal Açma Uçlarının, Kodlama ile ifadeleri
Karbür Kesici Uçların, işleyeceği Malzeme Cinslerine Göre Kaliteleri
CNC-Takım Tezgahlarında, Delik Delme işlemi
CNC'Ierde Delik Delmede Matkap Seçimi
Namlu Matkaplarla Delik Delme Prensipleri
Değiştirilebilir Uçlu Matkaplar ve Örnekleri
Derin Delik Delmede Teknik Bilgiler
Delik Delme Sistemleri
Namlu Matkapla Delik Delme
Derin Delik Delmede Karşılaşılan Problemler
Frezeler ve Frezeleme işlemi Alüminyum işleme Şartları
CNC-Tezgâhlarında Parmak Freze Kullanımı
Freze Çapı Konumunun Seçimi ve Yanaşma Açısının,
Kesme işlemine Etkisi
Aynı ve Karşıt Yönlü Frezeleme İşlemleri
Sinter Karbür Parmak Frezeler ve Kaplama işlemi
Talaşlı imalatta Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Frezeleme işleminde Temel Bilgiler
Sinter Karbür Kaplamalı Parmak Frezeler için, Tavsiye
Niteliğinde Kesme Değerleri Tabloları
CNC-Tezgâhlarında Kesme Gücü ve Hesabı
Frezelemede, Karbür Uçların Temel Geometrileri
CNC’Ierde Hassas Profil işleme
Takma Uçlu, Küresel Karbür, ince işlem Parmak Frezeler
Alüminyum işleme Tarama Kafaları ve Karbür Uçları
CNC-işleme Merkezlerinde Kullanılan Karbür Freze
Uçlarının Kodlama ile ifadeleri
Frezelemede, Karbür Uçlarda Meydana Gelen
Problemler, Sebepleri ve Çözümleri
Takım Tutucu Sistemleri Çeşitleri, Özellikleri, Bağlama
Uygulamaları ve Açıklayıcı Bilgiler
CNC-Dik ve Yatay işleme Merkezleri için, 360°
Dönebilen, Karşı Puntalı Divizör Örnekleri
CNC’Ier için, Hassas Ayarlı Parça Bağlama
Aparatları
CNC’Ier için, Parça Bağlama Hassas Mengeneler
Kaymalı Yataklar ve Yatak Malzeme Özellikleri
Rulmanlı Yataklar ve Rulman Seçim Faktörleri
Bazı Katı, Sıvı ve Gaz Cisimlerin Özellikleri Tabloları
Bazı Metaller ve Dökümlerin, Harflerle ifadeleri
Sürtünme Olayı ve Katsayıları
Basınç, ifadesi ve Uygulaması
Hidrostatik Basınç ve Uygulama
Burulma Gerilmesi
Emniyet Katsayıları ve Basınç Değerleri Tabloları
Çekme Mukavemeti ve Çekme Deneyi
çekme Deneyi Nümune Ölçüleri
Basma Gerilmesi
Kesme (Kayma) Gerilmesi
Madenî Cisimlere, Sıcaklığın Etkisi
Burulma (Döndürme) Gerilmesi
Bazı Malzemelerin Gerilim Değerleri Tablosu
Bazı Kesitler için Moment Formülleri
Merkezkaç Kuvveti ve Örnek
Emniyet Gerilmeleri Tablosu
Çelik Malzeme Bilgisi
Çeliklerin Standart Eşdeğerleri ve Kullanım Yerleri
Bazı Çelik ve Döküm Cinsleri ile Malzeme
Numaraları
Çeliklere Uygulanan Bazı Isıl işlemlerin izahı
Çeliklerde Kullanılan Bazı Alaşım Elementleri ve
Özellikleri
Dökme Demirler ve Çeşitleri
Takım Çelikleri ve Çeşitleri
Paslanmaz Yay Çelikleri
Kalıp Dizaynı ve işleme
Kalıplarda Isıl işlem
Yüzey Sertleştirme
Sıcak iş Kalıplar için Önemli Bilgiler
Paslanmaz Yay Çeliklerin Isıl işlem Sıcaklıkları
Paslanmaz Yay Telinin Çekme Gerilmesi Tablosu
Paslanmaz Çeliklerin işlenebilirliği
Bazı Paslanmaz Çelik Tabloları
Sıcak Haddelenmiş Çelikler
Soğuk Çekilmiş Islah Çelikleri
Soğuk Çekilmiş Sementasyon Çelikleri
Soğuk İş; Sıcak iş ve Yüksek Hız Takım Çelikleri
Tabloları
Çeşitli Malzeme Gruplarının DİN Normuna Göre
ifadeleri ve Çekme Mukavemetleri
Plastik Şekillendirme Kalıp Cinsleri için Çelikler Plastik Malzemeleri işlemede, Kesme Hızı ve Kesici
Takım Açıları Tablosu
Plastikleri işlerken Dikkat Edilecek Faktörler
Plastiklerin, Talaş Kaldırarak işlenmesi
Plastik Cinsleri
Plastik Çeşitlerinin Tanınma Özellikleri
Polimerlerin Kısa Tanımı
Metallerin Ağırlık Hesabı
Çeşitli Profillerdeki Çeliklerin 1 m’sinin Ağırlık
Tablosu
Malzeme Sertlik Değerleri Tabloları
Hidrolik Pompalar ve Hidrolik Sistem Bilgileri
Temel Pnömatik Bilgisi ve Sistemle ilgili
Açıklamalar
İnce “V” Kayışı ve Güç Değerleri
Kasnaklar, Kayışlar, Hesapları ve Öiçü Tabloları
Senkron (dişli) Kayış ve Kasnak Ölçü Tabloları
ISO-Metrik Vidalar için Teorik Ölçüler Tablosu
ISO-Metrik Normal Vidalar için, Somun Ölçüleri
ISO-Metrik Normal Vidalar için, Civata Ölçüleri
ISO-Metrik ince Vidalar için, Teorik Ölçüler
ISO-Metrik ince Vidalar İçin, Somun Ölçüleri
ISO-Metrik ince Vidalar için, Civata Ölçüleri
Whitworth Normal Vidalar için, Somun ve Civata Ölçüleri
Whitworth Boru Vidalar için, Somun ve Civata
Ölçüleri
ISO-Metrik Normal Vidalar için, Kılavuz imalat
Toleransları
Metrik Vidalarda, Kılavuz Çekilecek Delik için Matkap
Çapları Tablosu
Vidalarda Pim üstü Kontrol Ölçüsü Hesabı
Vidalarda, Ovalama Öncesi Çap Değerleri ve
Toleransları Tabloları
Civata ve Somunların Mukavemet Özellikleri
Yüzey Kalite işaret ve Değerleri Tabloları
Teknik Resim Çizimlerde Ölçülendirme Sistemleri ...
Kademe Dipleri Faturaları
Çanak Yay Öçü Tablosu
Çeşitli Rondela Standartları
Delikler için HAVŞA Örnekleri
Anahtarağzı Ölçü Tabloları
Çeşitli Tip Standart Pimler
itme ve Çekme Yayları
Metallerin Yüzeylerinin, Başka Metallerle
Kaplanması
Metal Püskürtme Yöntemiyle Aşınmaya Dayanıklı
Kaplamalar
Elektrolitik Çinko Kaplama
Fosfat Kaplama
Demir-Çelik Malzemelerin Siyahlandırılması
Sert Krom Kaplanacak Malzemelerin Isıl işlemi
Ark Tekniği ile Seramik Kaplamalar ve
Uygulamaları
Tinkap Firmasının, Sert Seramik PVD Kaplama
Örnekleri
Fosfatlama Proseslerinde Yaşanan Problemler ve
Çözümleri
Titanit Ultra Sert Kaplama Sanayi Müessesesinin,
Sert Seramik PVD Kaplama Örnekleri
Normlar Hakkında Özet Bilgi ve Normlaştırmanın
Faydalan
Talaşlı imalatta Kullanılan Tolerans Değerlerini
Gösteren Tablolar
Yüzey Pürüzlülük Ölçme Cihazları
Ölçme ve Kontrol Standları
Prizmatik, Hassas Mastarlar
Çeşitli Tip RÖHM Marka Döner ve Sabit Puntalar
Teknikte Kullanılan Birimler ve Eşdeğerleri
Daire Çemberini, istenilen Eşit Parçalara Bölme
Prensibi
Düzgün Çokgenlerin Hesabı
Geometri Bilgileri
Sin. ve Cos. Açısal Değerleri
Tg. ve Cotg. Açısal Değerleri
Bazı Maden ve Alaşımların Fiziksel ve Kimyasal
Özellikleri Tablosu
Yunan Alfabesi
Roma Rakamları
Endüstriyel Yağlar Muadelat Cetvelleri
İşgüvenliği Uyarı Levhaları
Bazı Kısaltmaların ifadeleri
Yararlanılan Kaynak Eserler
Sonsöz